„Dodatna djelatnost” je način da kao zaposlena osoba, student, penzioner ili poljoprivrednik legalno razvijate sporedni posao uz vaše glavno zanimanje. U Bosni i Hercegovini pravila se razlikuju po entitetima i terminologiji: u Federaciji BiH govori se o obrtu u dopunskom i obrtu u dodatnom zanimanju, dok se u Republici Srpskoj koristi pojam preduzetnik u dopunskom i preduzetnik u dodatnom zanimanju. U nastavku su jasno objašnjene opcije, uslovi i koraci registracije u oba entiteta, te ključne razlike.
Što znače „dopunsko” i „dodatno” zanimanje?
- Dopunsko zanimanje — obavljate djelatnost osobnim radom uz redovno zaposlenje; radi se ograničen obim/sati i bez zapošljavanja radnika. U FBiH se dopunska djelatnost statistički tretira do najviše 20 sati sedmično (za penzionere bez ograničenja sati), a u RS do najviše polovine punog radnog vremena.
- Dodatno zanimanje — djelatnost uz glavno zanimanje, ali organizovana tako da posao obavlja zaposleni radnik (FBiH), odnosno u RS lice u dodatnom zanimanju mora imati najmanje jednog radnika (na puno, nepuno ili dopunski rad); vlasnik u RS može i lično raditi u skladu sa zakonom.
Pokretanje dodatne djelatnosti u FBiH
Ko može i pod kojim uslovima?
- Fizičko lice s poslovnom sposobnošću, bez zabrane obavljanja djelatnosti i uz ispunjavanje posebnih uslova (stručna kvalifikacija, dozvole) za vezane/povlaštene obrte.
- Dopunsko zanimanje: obrt obavljate osobnim radom uz glavni posao, u smanjenom obimu (u praksi do 20 sati sedmično).
- Dodatno zanimanje: obrt mora voditi zaposleni — dakle, potrebno je zasnovati radni odnos s najmanje jednim uposlenikom koji obavlja poslove obrta. Vlasnik se u ovoj varijanti ne smatra osobom koja lično radi u obrtu.
Koraci registracije
- Provjera djelatnosti (da li je slobodna, vezana ili povlaštena; treba li stručna kvalifikacija ili posebno odobrenje).
- Priprema dokumentacije:
- Identifikacioni dokument i osnovni lični podaci.
- Dokaz o zasnovanom radnom odnosu ili statusu (npr. penzioner) za dopunsko/dodatno zanimanje.
- Dokaz o prostoru (ako je potreban) i posebne saglasnosti za regulisane djelatnosti.
- Podnošenje zahtjeva nadležnoj općinskoj/gradskoj službi za privredu/rad obrta — izdaje se rješenje/obrtnica.
- Porezna registracija i odabir oporezivanja (vođenje knjiga ili eventualni paušal gdje je propisano), prijava na fiskalizaciju ako imate promet prema građanima.
- PDV (samo ako pređete prag): registracija je obavezna kad godišnji oporezivi promet pređe 100.000 KM.
Porezi i doprinosi (orijentiri)
- Dopunsko: vlasnik je već osiguran po osnovu glavnog posla; na prihod od obrta obračunava se porez na dohodak prema pravilima za samostalnu djelatnost; doprinosi se u pravilu ne dupliraju za istog osiguranca u istom periodu.
- Dodatno: doprinosi se obračunavaju i u plaći zaposlenog koji obavlja obrt; vlasnik obračunava porez na dohodak prema ostvarenoj dobiti. (Tačan tretman zavisi od kantonalnih/praktičnih pravila i izabranog načina oporezivanja; preporuka je savjet s računovođom.)
Praktične napomene
- Za dodatno zanimanje planirajte trošak najmanje jedne plate + doprinosi za uposlenika.
- Za dopunsko zanimanje pazite na obim sati i vođenje evidencija (radno vrijeme, blagajna, fiskalni računi ako ste u maloprodaji).
Pokretanje dodatne djelatnosti u RS
Ko može i pod kojim uslovima?
- Dopunsko zanimanje: preduzetnik lično radi, bez zaposlenih, do najviše polovine punog radnog vremena sedmično.
- Dodatno zanimanje: zaposleni/student/penzioner; obavezno je imati najmanje jednog radnika (puno, nepuno ili dopunski rad), a vlasnik može i sam lično raditi u skladu sa zakonom.
Koraci registracije
- Provjera djelatnosti i uslova (posebna odobrenja za regulisane djelatnosti).
- Podnošenje zahtjeva registracionom organu grada/opštine (moguć je i e-postupak); rok za odlučivanje o urednom zahtjevu je 2 radna dana.
- Upis u registre: rješenje se dostavlja Poreskoj upravi i APIF-u, koji vodi centralne registre (JIB, računi).
- Porezi, doprinosi i fiskalizacija — prijavite se u Poresku upravu, odaberite režim oporezivanja (paušal ili stvarni prihod, gdje ispunjavate uslove) i fiskalizaciju ako imate promet ka građanima.
- PDV (po potrebi): obavezna registracija kad promet pređe 100.000 KM u kalendarskoj godini.
Porezi i doprinosi (orijentiri)
- Dopunsko: vlasnik je već osiguran kod poslodavca; doprinosi se ne dupliraju za istu osnovu, a porez na dohodak se plaća prema izabranom režimu.
- Dodatno: obavezno angažovanje najmanje jednog radnika (trošak plate + doprinosi); vlasnik može lično raditi, ali time ne ukida obavezu radnika.
Razlike između entiteta (FBiH vs RS)
| Element | Federacija BiH | Republika Srpska |
|---|---|---|
| Termin | Obrt (dopunsko/dodatno zanimanje) | Preduzetnik (dopunsko/dodatno zanimanje) |
| Dopunsko zanimanje | Osobni rad; u praksi do 20h sedmično; bez zaposlenih. | Osobni rad; do najviše polovice punog radnog vremena; bez zaposlenih. |
| Dodatno zanimanje | Obavezno se vodi preko uposlenika (vlasnik ne radi lično). | Obavezno imati najmanje jednog radnika (puno/napola/dopunski); vlasnik može lično raditi. |
| Registracija | Općinska/gradska služba izdaje rješenje (obrtnica); obrasci propisuju potrebne priloge. | Registracioni organ grada/opštine; rok odlučivanja 2 radna dana; APIF vodi centralne registre. |
| PDV prag | Obavezna registracija kad promet pređe 100.000 KM (državni nivo). | |
Česte situacije i savjeti
- Imate stalni posao i želite „freelance” poslove: u FBiH otvorite obrt u dopunskom zanimanju (radite lično, bez radnika); u RS otvorite preduzetnika u dopunskom zanimanju (lično radite do pola punog radnog vremena).
- Hoćete shop ili salon koji radi i kad ste vi na poslu: u FBiH je to dodatno zanimanje i mora ići preko zaposlenog; u RS dodatno zanimanje takođe traži najmanje jednog radnika.
- Fiskalizacija i računi: u maloprodaji vodite računa o fiskalnom uređaju, dnevnim izvještajima i evidencijama (u oba entiteta prema propisima o fiskalnim kasama).
- Rast prometa: blizu 100.000 KM godišnje → planirajte ulazak u PDV.
Sažetak
U FBiH i RS postoje dvije varijante sporednog posla: dopunsko (lični rad, bez zaposlenih i uz ograničen obim) i dodatno (organizacija preko zaposlenog/ih, obavezno zapošljavanje barem jednog radnika). Registracija se u FBiH vodi pred općinskim/gradski službama (obrtnica), a u RS pred registracionim organom grada/opštine, uz vođenje centralnih registara u APIF-u. U oba entiteta obavezna PDV registracija nastupa tek kad promet pređe 100.000 KM. Prije izbora režima (paušal/knjige) i zapošljavanja obavezno isplanirajte porezni i doprinosni efekt te trošak radnika ako ulazite u dodatno zanimanje.
Pročitaj: Pokretanje d.o.o. firme u BiH
